Rodzaje i budowa więźby dachowej

Dach budynku stanowi nie tylko istotny element jego konstrukcji, ale również znacząco wpływa na wygląd i trwałość całego obiektu. Utworzenie stabilnego oparcia dla pokrycia dachowego musi uwzględniać jego formę i ciężar, wymagania ciepłochronne, a także rodzaj i rozmieszczenie elementów przechodzących przez jego powierzchnię - kominów czy okien połaciowych.

Rodzaje i budowa więźby dachowej

Konstrukcje dachowe

Domy jednorodzinne najczęściej przykrywają dachy spadziste, oparte na drewnianej konstrukcji zwanej więźbą dachową. Oczywiście każdy projekt architektoniczno-budowlany zawiera dokładny opis konstrukcji dachowej, a ewentualne jej zmiany dotyczące, np. innego rozstawienia czy przekroju elementów konstrukcyjnych powinny być skonsultowane z projektantem.

Rodzaj układu konstrukcyjnego więźby (ustroju dachowego) zależy od rozpiętości i kształtu dachu i w praktyce stosowane są głownie dwa podstawowe ustroje: krokwiowo-jętkowy oraz płatwiowo-kleszczowy, które należą do tzw. konstrukcji ciesielskich projektowanych w ograniczonym zakresie.

Więźba krokwiowo-jętkowa stosowana jest przy rozpiętościach małych rozpiętościach i charakteryzuje się brakiem podpór pośrednich - cała konstrukcja spoczywa na belkach - murłatach osadzonych na wierzchu ścian zewnętrznych domu. Ustrój taki pozwala na swobodne zagospodarowanie przestrzeni pod dachem, a jętka spinająca krokwie może pełnić jednocześnie funkcję konstrukcji nośnej dla sufitu najwyższej kondygnacji.

Więźba krokwiowo-jętkowa.
Więźba krokwiowo-jętkowa. Fot. Archiwum BD.

Konstrukcja płatwiowo-kleszczowa pozwala na przykrycie budynku o większej rozpiętości, ale wymaga ustawienia dodatkowych podpór w postaci słupów lub ścianek. Na nich spoczywają bowiem tzw. płatwie, czyli belki stanowiące dodatkowe podparcie dla krokwi. Te dodatkowe podpory ograniczają swobodę rozplanowania wnętrz i wymagają zagwarantowania dostatecznej wytrzymałości stropu w miejscu ich ustawienia.

Więźba płatwiowo-kleszczowa.
Więźba płatwiowo-kleszczowa. Fot. Archiwum BD.

Często oba podstawowe ustroje konstrukcji dachowej mogą występować na jednym budynku, pokrywają różne jego części. Niekiedy zamiast tradycyjnej więźby ciesielskiej montowane są tzw. konstrukcje inżynierskie w postaci gotowych dźwigarów prefabrykowanych składających się z płaskich bądź przestrzennych elementów nośnych.

Rozwiązania takie stosuje się głównie w domach z nieużytkowym poddaszem, gdyż prefabrykowane elementy o konstrukcji kratowej mają dużą wysokość, co znacznie ogranicza przestrzeń użytkową pomieszczeń.

Materiał na więźbę dachową

Większość konstrukcji dachowych budowana jest z tarcicy iglastej - sosny, świerku rzadziej modrzewia w postaci desek, łat, bali, krawędziaków czy belek. Drewno nie jest materiałem jednorodnym i często posiada wady znacząco wpływające na jego wytrzymałość. Dlatego do zastosowań konstrukcyjnych musi odpowiadać klasie wytrzymałościowej określonej w projekcie.

Najczęściej konstrukcje dachowe budowane są z tarcicy iglastej.
Najczęściej konstrukcje dachowe budowane są z tarcicy iglastej. Fot. T. Rybarczyk.

Obecnie drewno lite do zastosowania konstrukcyjnego powinno być cechowane znakiem CE i odpowiadać jednej z klas jakości wg nowych oznaczeń - najczęściej C24, C27 lub C30. Tarcica powinna być wysuszona (wilgotność poniżej 20%) oraz zaimpregnowana, najlepiej metodą ciśnieniową.

Kupowane w tartaku krokwie i belki powinny być nieco dłuższe niż wynika to z zestawienia, co pozwoli na dopasowanie ich do rzeczywistych wymiarów. Więźbę dachową można też zamówić w specjalistycznej firmie, która po zmierzeniu budynku przygotuje w gotowe, przycięte na wymiar i ostrugane elementy. Rozwiązanie takie przyspiesza montaż dachu, a przygotowane fabrycznie elementy zapewniają dokładność wykonania i wysoką trwałość konstrukcji.

Lukarna - element konstrukcji dachu. fot. Jagram-Pro
Lukarna - element konstrukcji dachu. fot. Jagram-Pro
 

Montaż więźby dachowej

Montażem więźby zajmują się z reguły wyspecjalizowane ekipy, gdyż przy bardziej skomplikowanych konstrukcja niezbędne jest wieloletnie doświadczenie. Dobrze zgrany zespół potrzebuje 3-4 dni na zmontowanie przeciętnej konstrukcji i ułożenie folii dachowej. Przygotowanie elementów wykonuje się na poziomie ziemi, wykorzystując zbity z desek szablon, co ułatwia wykonanie powtarzalnych wiązarów.

W różnych częściach Polski stosowane są regionalne sposoby wykonywania złączy ciesielskich, ale coraz częściej wykorzystuje się stalowe łączniki ułatwiające wykonanie połączeń i poprawiające ich wytrzymałość.

Coraz częściej stosuje się stalowe łączniki, które ułatwiają wykonanie połączeń i poprawiają ich wytrzymałość.
Coraz częściej stosuje się stalowe łączniki, które ułatwiają wykonanie połączeń i poprawiają ich wytrzymałość. Fot. Paroc.

Praktycznie nie wykonuje się już - ze względu na dużą pracochłonność - klasycznych połączeń na „jaskółczy ogon” czy zwidlenie. Jednak powszechnie wykorzystywane łączniki nie stanowią elementu całkowicie przenoszącego obciążenia i jedynie stabilizują złącze, a siły przenoszone są przez bezpośredni styk drewnianych elementów.

Częste błędy przy montażu więźby dachowej

Jednym z najczęściej popełnianych błędów jest mocowanie deskowania, płyt OSB bezpośrednio do krokwi (niekiedy również bezpośrednio na folię paroprzepuszczalną), jeśli przewiduje się późniejsze ocieplenie dachu.

Poszycie takie przykrywane najczęściej papą, na którym później będzie kładzione zewnętrzne pokrycie dachowe (blachodachówka, dachówka czy gonty) uniemożliwia odparowanie wilgoci z warstwy termoizolacyjnej, co w efekcie spowoduje gnicie elementów dachowych.

Przy układaniu takiego poszycia zawsze powinno być ono odsunięte od krokwi za pomocą kontrłat mocujących FWK, a w kalenicy należy utworzyć szczelinę wentylacyjną w deskowaniu.

Złącza drewnianych elementów konstrukcji dachowej powinny przylegać do siebie na całej powierzchni styku. Zbyt mała powierzchnia może doprowadzić do rozszczepienia się jednego z elementów wzdłuż włókien drewna lub deformacji więźby pod obciążeniem.

Niewłaściwe połączenie elementów więźby.
Niewłaściwe połączenie elementów więźby. Fot. T. Rybarczyk.

W przypadku złego dopasowania złącza należy wstawić klinową podkładkę wyrównującą powierzchnię przylegania. Zastosowanie jedynie dodatkowych złączek ciesielskich nie zagwarantuje poprawy wytrzymałości połączenia, gdyż siły przenoszone przez gwoździe mogą nie wystarczyć do ustabilizowania takiego złącza.

Kominy i kanały wentylacyjne stawiamy przed wykonaniem więźby dachowej przynajmniej do wysokości połaci. Unikniemy w ten sposób problemów, gdy później stawiany komin „trafia” w konstrukcję dachową i konieczna będzie jej przeróbka.

Błędnie postawiony komin, który przecina krokiew narożną.
Błędnie postawiony komin, który przecina krokiew narożną. Fot. T. Rybarczyk.

Elementów konstrukcji dachowej nie wolno opierać na kominie ze względów ochrony przeciwpożarowej i stabilności więźby. Przepisy wymagają odsunięcie odkrytych łatwopalnych elementów konstrukcyjnych (drewna) od kanału dymowego lub spalinowego na odległość co najmniej 30 cm.

Odstęp ten można zmniejszyć do 15 cm, jeśli drewno zostanie osłonięte tynkiem na siatce lub płytami gipsowo-kartonowymi grubości 2,5 cm. W przypadku kominów prefabrykowanych z izolacją termiczną odstęp od palnych elementów określa dokumentacja techniczna wyrobu.

W miejscach, gdzie będą montowane okna dachowe krokwie powinny być rozstawione odpowiednio do szerokości planowanych okien. W przypadku znacznych różnic wymiarowych w tych miejscach wykonujemy tzw. wymiany lub wstawiamy dodatkowe poprzeczki.

Jeśli konstrukcja dachowa opiera się na słupach spoczywających na stropie, to w miejscach ich ustawienia podłoże musi mieć odpowiednio mocne. Zatem nie można ich dowolnie przestawiać, a w razie zmiany konieczne będzie sprawdzenie przez konstruktora wytrzymałości stropu i ewentualne zaprojektowanie niezbędnego wzmocnienia. Również wyeliminowanie słupa wymaga konsultacji z konstruktorem, który sprawdzi czy podpierana płatew może być zastąpiona, np. przez belkę stalową o większej wytrzymałości.

Podczas mocowania murłaty do wieńca należy tak rozmieścić kotwy, aby nie kolidowały one z przebiegiem krokwi. Jeśli krokiew trafi w miejsce zamocowania trudno będzie wykonać prawidłowe połączenie.

Więźby dachowej bez docelowego pokrycia lub ołacenia nie można pozostawić na dłuższy czas, gdyż grozi to jej zniszczeniem w przypadku wystąpienia silnego wiatru. Minimalnym zabezpieczeniem będzie przybicie tzw. wiatrownic - skośnie ustawionych desek łączących wszystkie krokwie.

Jeśli decydujemy się na pozostawienie odkrytych okapów dachu (bez podbitki) przed montażem więźby widoczne końce krokwi i odeskowanie oraz wystające odcinki murłat powinniśmy ostrugać i pokryć, np. lakierobejcą. Ich estetyczne wykończenie po zmontowaniu więźby będzie bardzo trudne.

Autor: Cezary Jankowski
Zdjęcie otwierające: Wiązary Burkietowicz

Lukarna - element konstrukcji dachu. fot. Jagram-Pro

Montaż więźby dachowej

Montażem więźby zajmują się z reguły wyspecjalizowane ekipy, gdyż przy bardziej skomplikowanych konstrukcja niezbędne jest wieloletnie doświadczenie. Dobrze zgrany zespół potrzebuje 3-4 dni na zmontowanie przeciętnej konstrukcji i ułożenie folii dachowej. Przygotowanie elementów wykonuje się na poziomie ziemi, wykorzystując zbity z desek szablon, co ułatwia wykonanie powtarzalnych wiązarów.

W różnych częściach Polski stosowane są regionalne sposoby wykonywania złączy ciesielskich, ale coraz częściej wykorzystuje się stalowe łączniki ułatwiające wykonanie połączeń i poprawiające ich wytrzymałość.

Coraz częściej stosuje się stalowe łączniki, które ułatwiają wykonanie połączeń i poprawiają ich wytrzymałość.
Coraz częściej stosuje się stalowe łączniki, które ułatwiają wykonanie połączeń i poprawiają ich wytrzymałość. Fot. Paroc.

Praktycznie nie wykonuje się już - ze względu na dużą pracochłonność - klasycznych połączeń na „jaskółczy ogon” czy zwidlenie. Jednak powszechnie wykorzystywane łączniki nie stanowią elementu całkowicie przenoszącego obciążenia i jedynie stabilizują złącze, a siły przenoszone są przez bezpośredni styk drewnianych elementów.

Częste błędy przy montażu więźby dachowej

Jednym z najczęściej popełnianych błędów jest mocowanie deskowania, płyt OSB bezpośrednio do krokwi (niekiedy również bezpośrednio na folię paroprzepuszczalną), jeśli przewiduje się późniejsze ocieplenie dachu.

Poszycie takie przykrywane najczęściej papą, na którym później będzie kładzione zewnętrzne pokrycie dachowe (blachodachówka, dachówka czy gonty) uniemożliwia odparowanie wilgoci z warstwy termoizolacyjnej, co w efekcie spowoduje gnicie elementów dachowych.

Przy układaniu takiego poszycia zawsze powinno być ono odsunięte od krokwi za pomocą kontrłat mocujących FWK, a w kalenicy należy utworzyć szczelinę wentylacyjną w deskowaniu.

Złącza drewnianych elementów konstrukcji dachowej powinny przylegać do siebie na całej powierzchni styku. Zbyt mała powierzchnia może doprowadzić do rozszczepienia się jednego z elementów wzdłuż włókien drewna lub deformacji więźby pod obciążeniem.

Niewłaściwe połączenie elementów więźby.
Niewłaściwe połączenie elementów więźby. Fot. T. Rybarczyk.

W przypadku złego dopasowania złącza należy wstawić klinową podkładkę wyrównującą powierzchnię przylegania. Zastosowanie jedynie dodatkowych złączek ciesielskich nie zagwarantuje poprawy wytrzymałości połączenia, gdyż siły przenoszone przez gwoździe mogą nie wystarczyć do ustabilizowania takiego złącza.

Kominy i kanały wentylacyjne stawiamy przed wykonaniem więźby dachowej przynajmniej do wysokości połaci. Unikniemy w ten sposób problemów, gdy później stawiany komin „trafia” w konstrukcję dachową i konieczna będzie jej przeróbka.

Błędnie postawiony komin, który przecina krokiew narożną.
Błędnie postawiony komin, który przecina krokiew narożną. Fot. T. Rybarczyk.

Elementów konstrukcji dachowej nie wolno opierać na kominie ze względów ochrony przeciwpożarowej i stabilności więźby. Przepisy wymagają odsunięcie odkrytych łatwopalnych elementów konstrukcyjnych (drewna) od kanału dymowego lub spalinowego na odległość co najmniej 30 cm.

Odstęp ten można zmniejszyć do 15 cm, jeśli drewno zostanie osłonięte tynkiem na siatce lub płytami gipsowo-kartonowymi grubości 2,5 cm. W przypadku kominów prefabrykowanych z izolacją termiczną odstęp od palnych elementów określa dokumentacja techniczna wyrobu.

W miejscach, gdzie będą montowane okna dachowe krokwie powinny być rozstawione odpowiednio do szerokości planowanych okien. W przypadku znacznych różnic wymiarowych w tych miejscach wykonujemy tzw. wymiany lub wstawiamy dodatkowe poprzeczki.

Jeśli konstrukcja dachowa opiera się na słupach spoczywających na stropie, to w miejscach ich ustawienia podłoże musi mieć odpowiednio mocne. Zatem nie można ich dowolnie przestawiać, a w razie zmiany konieczne będzie sprawdzenie przez konstruktora wytrzymałości stropu i ewentualne zaprojektowanie niezbędnego wzmocnienia. Również wyeliminowanie słupa wymaga konsultacji z konstruktorem, który sprawdzi czy podpierana płatew może być zastąpiona, np. przez belkę stalową o większej wytrzymałości.

Podczas mocowania murłaty do wieńca należy tak rozmieścić kotwy, aby nie kolidowały one z przebiegiem krokwi. Jeśli krokiew trafi w miejsce zamocowania trudno będzie wykonać prawidłowe połączenie.

Więźby dachowej bez docelowego pokrycia lub ołacenia nie można pozostawić na dłuższy czas, gdyż grozi to jej zniszczeniem w przypadku wystąpienia silnego wiatru. Minimalnym zabezpieczeniem będzie przybicie tzw. wiatrownic - skośnie ustawionych desek łączących wszystkie krokwie.

Jeśli decydujemy się na pozostawienie odkrytych okapów dachu (bez podbitki) przed montażem więźby widoczne końce krokwi i odeskowanie oraz wystające odcinki murłat powinniśmy ostrugać i pokryć, np. lakierobejcą. Ich estetyczne wykończenie po zmontowaniu więźby będzie bardzo trudne.

Autor: Cezary Jankowski
Zdjęcie otwierające: Wiązary Burkietowicz

Komentarze

05 Gru 2019, 20:58

7 godzin temu, Gość Zenon napisał: Wiązary dachowe bardzo często stosowane są w domach z użytkowym poddaszem. Zwykle nie ograniczają one przestrzeni użytkowej poddasza, a często umożliwiają jej swobodną aranżację (brak słupów) Od kiedy to wązar dachowy ...

Gość Zenon

05 Gru 2019, 13:15

Wiązary dachowe bardzo często stosowane są w domach z użytkowym poddaszem. Zwykle nie ograniczają one przestrzeni użytkowej poddasza, a często umożliwiają jej swobodną aranżację (brak słupów). Drewno powinno mieć wilgotność do 18%, nie musi być impregnowane. Drewno klas C27, ...

Wiecej na Forum BudujemyDom.pl
FILMY OSTATNIO DODANE
Copyright © AVT 2020 Sklep AVT